FİNLANDİYA’DAN GELİP PÜLÜMÜR’DE MAHSUR KALDILAR

Duygu KIT/DERSİM

Sene 1974. Adana’dan Erzurum’a giden Finlandiyalı iki arkadaş yoğun kar yağışı sebebiyle Dersim Pülümür’de mahsur kalıyor. İki gün boyunca ilçede kalacak olan Helena Holopainen ve Markku Tiirakari bu mağduriyeti Pülümür halkı ile 49 yıl sonraya ve daha uzun zamana kalacak muazzam bir bağa dönüştürüyorlar. Pülümür’de geçirdikleri zaman boyunca ilçe halkının günlük yaşamını ve portrelerini çeken Helena ve Markku bu fotoğrafları bir mektup ile 49 yıl sonra Pülümür Belediye Başkanı Müslüm Tosun’a ulaştırdı. Mektup ile ortaya çıkan bu değerli anı için Belediye Başkanı Müslüm Tosun ile görüştük. Müslüm Tosun görüşmemizde şunları iletti:

“Pülümür’deki vatandaşlar yolda kalan aileleri evlerinde konuk ederlerdi”

Neden 49 yıl sonra iletmiş olduklarını öğrenemedik çünkü kendilerine henüz ulaşamadık. Bana kargo ile mektup şeklinde göndermişlerdi. Mektupta telefon bilgileri de yoktu sadece mektup adresleri vardı. Mektupta da bahsettikleri gibi burda görmüş oldukları ilgi alaka onları çok etkilemiş ki herhalde yollar sonra böyle bir şey yapma gereği duymuşlar. Şöyle de söyleyeyim Pülümür halkının, burası geçmişte çığdan hava koşullarından ötürü 2-3 gün kapalı kaldığı dönemler çok oluyordu. O dönemki vatandaşlar iner, yolda kalan aileleri toplar evlerinde konuk ederlerdi. Bu bir gelenek haline de gelmişti. Ben de yaşadım, Pülümür’de ilk geldiğim zamanlar hala burda devam ediyordu bu gelenek. Belki birçok yerde karşılaşmayacağımız bir gelenek.

“İnsanların aldıkları bu ilişki bir iz oluyor”

Şöyle diyebilirim, insanların gösterdikleri ve aldıkları bu ilişki yıllar sonra çok önemli bir iz olabiliyor. Vefaya karşı vefalı davranmak da çok önemli. Burda gördükleri ilgi muhtemelen onların da göstermiş olduğu hassasiyetin sonucudur.

“Finlandiya’da yaşayan bir hemşerimiz onlarla irtibat kurdu”

“Fotoğraflarda yer alan birçok kişi bize ulaştı. ‘O fotoğraflarda yer alanlardan biri de benim onlarla görüşmek istiyorum’ diye. Onlar bahsi geçen dönem adı Sıtma Savaş olan şimdiki sağlık ocağına uğrayıp orda çalışan memurlarda kalmışlar. Sırrı Eroğlu ve Hasan Karadağ adları. Finlandiyalı bir hemşerimiz onlarla iletişim kurdu ve görüşecek. O zaman bizler de irtibata geçmiş olacağız. Yıllar sonra o günün gözüyle, 49 yıl önceki Pülümür’ü fotoğraflarda görmek bizleri son derece mutlu etti. Vefanın bu kadar değerli olduğunu görmek ve gördükleri ilgiye gösterdikleri vefa da çok değerli. Bunlar her daim hatırlamamız gereken duygular.”

Helena Holopainen ve Markku Tiirakari’nin Pülümür Belediyesi’ne iletmiş oldukları mektup:

“Pülümür’ün nazik insanlarına,

49 yıl önce dünyayı keşfetmek için güzel ve uzun bir maceraya atıldık. Birçok ülkeyi ziyaret ettik: Sri Lanka, Hindistan, Nepal, Pakistan, Afganistan, İran, Türkiye ve diğerleri. Türkiye gezimiz bizim için çok özeldi, bugüne kadar olan anıları çok iyi saklıyorum, bu nedenle sevgili okuyucu, onları paylaşmak istiyorum.

Türkiye yolculuğu Gürbulak Hudut Kapısı’nı geçip birkaç günlüğüne Erzurum şehrini ziyaret etmemizle başladı. Şehri keşfettikten sonra Adana’ya otobüs bileti aldık ve beklediğimiz gibi yolcularla dolu otobüste tek yabancı bizdik. Otobüs yolculuğu sorunsuz başladı ama birkaç saat sonra kar fırtınasıyla karşılaştığımızda her şey değişti, havanın bir sonucu olarak otobüs dağların ortasında durmak zorunda kaldı. Hemen yüksek bir mırıltı yükseldi ve kendimizi umutsuz hissettik çünkü ne anlayabiliyor ne de iletişim kurabiliyorduk; bu arada yolcuları neşelendirmek için bir torba lezzetli şeker ve Türk kolonyası (ellerimizi temizlemek ve yüzümüzü tazelemek için) dağıtıldı -bizim için tamamen yeni bir ritüeldi. Gideceğimiz yere kadar devam etmek hava ve yol şartlarından dolayı imkansız olduğundan, uzun bir bekleyişin ardından yardım geldi ve kar bakım arabaları önümüzde bulunan karlı yolu yavaş ve istikrarlı bir şekilde temizleyerek en yakın köy olan Pülümür’e ulaştı. 20 kilometre gitmek inanılmaz bir şekilde 12 saat sürdü.

Sonunda sabah 5 gibi Pülümür’e vardık, birkaç kelime İngilizce bilen bir asker ile konuştuk ve bize bloke yollar konusunda neler yapılabileceğini bekleyip görmemizi söyledi. Bir süre geçti ve yeni talimatlar aldık: Eşyalarımızı almak ve görevliyi UNICEF ofisine kadar takip etmek. Orada bekledik ve bekledik, bize bir çay tepsisinde ikram edilen çayları içtik, ta ki durumumuzu ve nasıl çözüleceğini görmek için bazı adamlar gelmeye başlayana kadar. Anlamadığımız bir dilde uzun uzun tartıştıktan sonra ve görevli gittiği için tercümesi de olmayınca, bir adam bize onu takip etmemizi işaret etti. Bir eve ulaşana kadar onu kar yolunda körü körüne takip ettik.

“Türkiye’de misafir görgü kurallarının bir parçası olan yemeğin bu kadar çabuk bitirilmesi bizi hayrete düşürdü”

Bize kapıyı açtı, oturmamız için bizi karşıladı, evin hanımı ayakkabılarımızı ve montlarımızı aldı, kolonya ikram etti ve sonunda yorucu ve öngörülemeyen otobüs yolculuğunun ardından dinlendiğimiz yatak odasını gösterdi. Uyandığımızda masa bizim için enfes yiyeceklerle hazırlanmıştı, insanların bize bu kadar iyi davranmasından kesinlikle büyülenmiştik. Yemek yerken (birkaç gün sonra uygun bir yemek) komşular gelmeye başladı ve bizi kendi evlerine davet ettiler. Teklifi nazikçe kabul ettik ve yemek bittiğinde yemek için teşekkür ettik ve bir komşuyu evine kadar takip ettik. Şaşırtıcı olarak masa kuruluydu ve yiyeceklerle dolduydu, yine oturduk ve midemiz dolu olduğu için küçük porsiyonlar yiyerek yemeğin tadını çıkardık. Belki bir sonraki komşunun da bize yiyecek bir şeyler davet ettiğini aramızda konuştuk; bu nedenle, kibarca tatmin olduğumuzu ve daha fazla yiyeceğe ihtiyacımız olmadığını ifade etmeye çalıştık. Daha fazla yiyemeyeceğimizi açıkça belirttikten sonra komşu ve ailesi anında yemek yemeyi bıraktı ve yiyecekler masadan kaldırıldı. Türkiye’de misafir görgü kurallarının bir parçası olan yemeğin bu kadar çabuk bitirilmesi bizi hayrete düşürdü. Son komşu için daha akıllıydık. Beklenen üzere, ancak bu sefer beklediğimiz gibi, komşu bize yemek ikram etti ve nazikçe kabul ettik, ancak bu sefer küçük porsiyonları ve çok yavaş yedik, ev sahiplerimizin yeterince yemek yemesine ve tadını çıkarmasına izin verdik.

Ertesi gün otobüs yolculuğumuz yeniden başladı ve güvenli bir şekilde Adana’ya varabildik, kalan otobüs yolculuğunda Pülümür’deki muhteşem deneyimimizden bahsettik. Yabancı bir ülkede hiç bu kadar kibarlıkla ve şefkatle muamele görmedik, özellikle sözlü iletişim kuramadığımız için köylülere ne kadar minnettar ve mutlu olduğumuzu söyleme şansımız olmadı. Bu köylülere nezaketleri için en içten teşekkürlerimizi sunarız.

Bu gerçeküstü deneyim, bugüne kadar farklı biçimlerde hem başkalarına yardım etmeye hem de kendimizi geliştirmeye çalıştığımız olumlu bir iz bıraktı.

Kalbim şu anda korkunç bir durumla karşı karşıya olan Türk halkıyla birlikte.

Helena Holopainen

Markku Tiirakari

Şubat 2023/Jarvenpaa- Finlandiya”